Üstünlük Kompleksi Nedir?

Farkında olsak da olmasak da toplum içerisinde birçok kişide üstünlük kompleksine sahip bireylerle karşılaşıyoruz. Üstelik üstünlük kompleksinin yansımaları, sadece bireysel bazda değil, gruplarda ve kalabalık sosyolojik yapılarda da yer edinmiş vaziyette. İnsan yaşamında yer edinen, davranışlarımız, tepkilerimiz ve düşünce tarzlarımızda etki sahibi olan üstünlük kompleksinin ne olduğu bugünkü yazımın yeni konusu.

Üstünlük Kompleksi Nasıl Tanımlanmaktadır?

Alfred Adler’e göre üstünlük kompleksi, bir bireyin sahip olduğu yetenek ve başarıları abartılı tutumlarla başkalarından üstün görme ve inanma eğilimidir. Her toplumda sıkça rastlanan üstünlük kompleksi, sürekli kendini övme ve başka bireylere üstünlük taslama şeklinde kendini gösterir. Üstünlük kompleksi, aşağılık kompleksine bir tepki olarak meydana gelen, diğer bir deyişle hissedilmek istenmeyen yetersizlik duygusuna karşı geliştirilen bir savunma mekanizmasıdır.

Üstünlük kompleksine sahip bireyler, aşırı kontrolcü, kibirli, tepeden bakan ve baskıcı davranışlar sergiler. Elbette bu davranışların altında yatan, bireyleri üstünlük kompleksine iten bir takım etmenler mevcuttur.

Üstünlük Kompleksine Sebep Olan Etmenler Nelerdir?

Adler, üstünlük kompleksinin oluşmasında bireyin geçmiş anılarının ve ailevi durumlarının etkili olduğunu ileri sürmektedir. Aile içerisinde dışlanmış olma, başkalarıyla karşılaştırılma gibi durumlar bu savunma mekanizmasının oluşmasına neden olabilir. Bu bağlamda temel sebepler olarak belirli bir dönemde soyutlanmış olma ve toplum dışına itilme durumları da gösterilebilir.

Çok kez başarısızlığa uğrama durumu da üstünlük kompleksinin oluşmasına sebep olan etmenlerden biri olarak gösterilmektedir. Bu durum, bireyin belirli bir hedef için istediği sonuca ulaşamaması ile başlangıç gösterir. İstenilen başarıya ulaşılmaması durumunda bireyde kaygı ve stres oluşur. Bu süreçte birey, kaygı ve stresi bastırmak için başarısızlığın üstesinden gelmiş gibi bir tutum takınır. Bu tutum, kişinin gerçeği göz ardı etmesi ve durumla başa çıkmayı öğrenmesi şeklinde de yorumlanabilir.

Bireyler bu şekilde başarısızlıktan korunduklarını hissederler. Övünme ve kibirli tavırlar sergileyerek, başarısızlıklarını saklamaya çalışma ve diğer insanlardan daha iyiymiş gibi davranarak yetersizlik duygularından kaçmayı öğrenirler. Bu şekilde yetersizlik ve korku duyguları bastırılmış olur ve üstünlük kompleksi gelişir. Gençlik ve yetişkinlik evresi, bireylerin yeni şeyler denemesi ve tecrübe etmesi için çocukluk dönemine nazaran daha çok imkan barındırır. Bu dönem içerisinde denenen yenilikler karşısında başarısız olunması ve başarısızlığın kontrollü bir şekilde yönetilememesi durumunda, birey izole olmuş hissedebilir. Oluşan bu izole olma hissi üstünlük kompleksinin geliştirilmesine sebep olabilir.

Peki üstünlük kompleksi olan kişiler nasıl davranışlar sergilerler? Üstünlük kompleksinin nasıl üstesinden gelinebilir? 

Üstünlük Kompleksi Olan Kişiler Nasıl Davranışlar Sergiler?

Üstünlük kompleksi olan bireyler genel olarak aşırı tutum, yaklaşım ve davranışlarla dikkat çekmektedir.

Üstünlük kompleksine sahip bireyler genel olarak:

• Kendilerini diğer insanlarla karşılaştırır ve kendi üstünlüklerini ispat etmek için çaba gösterirler.
• Kendi başarısızlıkları, korkuları, eksiklikleri ve sorunlarını inkar ederek baskılar ve örtbas etmeye çalışırlar.
• Olay ve durumları kibirli ve küçümseyici bir şekilde ele alırlar.
• Bulundukları ortamda ilgi odağı olma konusunda ısrarcı davranışlar sergilerler.
• Mükemmelliyetçilik takıntısına sahip olma eğilimi gösterirler.
• Diğer insanların duygularını ve hislerini anlamamaya çalışma, diğer bir deyişle empati eksikliği sergilerler.
• Kontrol çılgınlığı sergiler, kontrolü kaybetmesi durumunda üstünlüğü de kaybedeceği yanılsaması içindedirler.
• Kendi hatalarını kabullenmekte zorlanırlar.
• Ani ruhsal değişimler sergilerler.

Üstünlük Kompleksinin Nasıl Üstesinden Gelinebilir?

Klinik psikologlar, üstünlük kompleksine sahip bireylerin, diğer insanların fiziksel sağlığı için tehdit oluşturma risklerinin yüksek olmadığını ileri sürmektedir. Fakat bu duruma ek olarak abartılı davranışlar sergileme ve sürekli olarak yalan söylemenin de bu komplekse sahip kişilerde yaygın olduğu unutulmamalıdır. Bu bağlamda çevrenizde sürekli kendini öven, harikaymış gibi davranmaya çalışan, kendi başarılarını dünyanın en büyük başarılarıymış gibi anlatan bireyler varsa bu bireylerin üstünlük kompleksine sahip bireyler olma ihtimali yüksek olabilir. Bu tarz durumlarda, çevrenizde üstünlük kompleksine sahip olan kişileri profesyonel yardım istemeye teşvik edebilirsiniz.

Yukarıda belirtmiş olduğum durumları yaşayan bir bireyseniz öncelikle bu durumları kabullenmeye çalışmanız tavsiye edilmektedir. Ayrıca durumun benlik saygısı ile alakalı olduğunu kabullenmek önem arz etmektedir. Profesyonel yardım alınmasının, sorunların derinlemesine bir şekilde teşhis edilmesi ve üstesinden gelinebilmesi adına önemli bir adım olduğunu unutmayın.

Önemli Not: Bu konu ile alakalı problem yaşayan ve bu sorunların üstesinden gelmek isteyen bireylere verebileceğim en iyi tavsiye, konunun uzmanı olan klinik psikologlara danışmaları olacaktır. 

Soru, düşünce ve talepleriniz için:
sadinakiboglu@vizyongunluk.com
İnstagram: @sadinakiboglu
Twitter: @NakibogluSadi
Linkedin: M. Sadi Nakiboğlu

     Ψ Faydalı Linkler Ψ

• Aşağılık Kompleksi Nedir? https://vizyongunluk.com/asagilik-kompleksi-nedir/
• İzleyici (Seyirci Kalma) Etkisi – Bystander Effect Nedir? https://vizyongunluk.com/izleyici-seyirci-kalma-etkisi-bystander-effect-nedir/
• Duygusal Zeka Nedir? https://vizyongunluk.com/duygusal-zeka-nedir/
• Başkalarının Acısından Zevk Alma – Schadenfreude Nedir? https://vizyongunluk.com/baskalarinin-acisindan-zevk-alma-schadenfreude-nedir/
• Her Şeyi Bildiğini Zannetme Sendromu – Dunning Kruger Etkisihttps://vizyongunluk.com/baskalarinin-acisindan-zevk-alma-schadenfreude-nedi https://vizyongunluk.com/her-seyi-bildigini-zannetme-sendromu-dunning-kruger-etkisi/