İntihal ve Telif Hakkı İhlali Arasındaki Fark

Ortaya konan bir emeği korumak, özellikle günümüz internet çağında oldukça zordur. Yazdığınız bir makalenin ya da çektiğiniz bir fotoğrafın tüm hakları sizde olmasına rağmen bunu kendi eseriymiş gibi yorumlayan, paylaşan ve hatta bundan kazanç eden insanlara rastlayabilirsiniz.

Ülkemizde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu bu tarz ihlallerin önüne geçmek ve mağdurlarını korumak için vardır. Bilinenin aksine, İntihal ve Telif Hakkı İhlali aynı değildir. Her intihal telif hakkı ihlali sayılamayacağı gibi her telif hakkı ihlali de intihal olmaz. Özellikle ‘Adil Kullanım’ yani ‘Fair Use’ ABD’de doktrin olarak kullanılan ve doğal olarak tüm dünyada geçerli sayılabilecek bir sistem olduğundan, bazı şartlar sağlandığı takdirde, telif sahibinin izni alınmaksızın yapılan kullanımlar bu Adil Kullanım çerçevesine alınıp Telif Hakkı İhlali sayılmazlar. Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre de, telif sahibinin izni alınmaksızın, hiçbir fikir ve sanat eseri kamuya teşhir edilemez ve bundan kazanç sağlanamazken, Adil Kullanım doktrininin Türkiye Cumhuriyeti yasalarındaki karşılığı olan ‘İktibas Serbestisi’ gereğince, üstte bahsettiğim Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 35. maddesi çerçevesinde, telif hakkı olan eserlerden eser sahibinden izin alınmaksızın alıntı yapmak bazı şartlar sağlandığında telif hakkı ihlali olmaz.

İş internet üzerinden yapılan paylaşımlara gelince değişiyor. Çünkü kullanıcılar hangi hallerde Telif Haklarını ihlal ettiklerini, ne ölçüleri aşarak intihal yaptıklarını bilemeyebiliyorlar. Bu yazımda İntihal ve Telif Hakkı İhlali özünde nedir ve nerelerde farklılaşır sorularını cevaplamaya çalışacağım.

İntihal

İntihal, İngilizceden bilinen adıyla Plagiarism, başka birinin bilgisinin, makalesinin, tezinin veya herhangi bir yazılı eserinin, düzgün bir şekilde atıf yapılmadan tamamının veya bir kısmının alınmasına, kabaca çalınmasına denir. İntihalde esas nokta sadece işin kopyalanması değildir, problem işi kopyalayan kişinin çalışmayı direkt kendine mal etmesidir.

Yani İntihal oldukça spesifik bir eylemdir ve bu kavramın ifade ettiği eylem tektir. Özellikle akademik camiaya yakın olan biri olarak söylemeliyim ki bu dünyada yazar çizer kim varsa ortak görüş İntihal olayının çirkin oluşudur. İntihal sadece hukuki ceza gerektiren suç değil aynı zamanda intihali yapan kişinin ismine sürülen kara bir lekedir. Bu da intihalin önemli bir etik ve ahlak dışı uygulama olduğunun göstergesidir.

Bir akademisyenin, öğrencinin ya da yazarın intihal yaptığı ortaya çıktığında, sonraki tüm çalışmaları hep bu zan altında kalacağından intihalin yaptırımları vardır. Yapılan çalışma için en düşük not verilir, çalışmanın tekrar teslim edilme hakkı geri alınır, öğrencinin öğrenciliği iptal edilir, akademisyenin akademik kariyeri geçersiz sayılır ve öğrenim yasağı alır. Unutulmamalıdır:Yazılması aslında zor olmayan kısa bir dönem ödevinde tespit edilen bir intihal olumsuz sonuçlar doğurabilir, örneğin yurtdışı değişim programlarına katılmanız için referans alamayabilirsiniz. Öğrenci sicilinize kopya çektiğinize dair bir not işlenir ve çoğunlukla bunda herhangi bir değişiklik yapmak kesinlikle imkansızdır.

Buna rağmen, tüm intihal durumları telif hakkı ihlali olarak kabul edilmez. İntihal etik olmamakla beraber ‘Adil Kullanım’ doktrinine bağlı olarak telif hakkı ihlaline girmez. Özünde İntihal illegal de değildir, ancak etik de değildir. İllegal kabul edilmesi için intihalin olduğu yerde aynı zamanda telif hakkı ihlalinin de bulunması gerekir.

Unutulmaması gerekir ki İntihal başkasının çalışmasını atıfta bulunmadan çalma durumudur. Bir çalışmayı alıp kullanıp düzgünce atıfta bulunduktan sonra Telif Hakkı İhlali yapmış olabilirsiniz ancak bu İntihal yapmadığınız anlamına gelecektir, çünkü doğru şekilde düzgünce atıfta bulunmuşsunuzdur.

Telif Hakkı İhlali

Herkesin çokça duyduğu ancak tam olarak kapsamını bilemediği Telif Hakkı kavramı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki maddi ve manevi hakları ifade eder. Kısacası ortaya kendinizden bir şey katarak özgün bir eseri herkesten önce meydana getirdiğiniz zaman, o eserin tüm kullanım hakları, yani telif hakkı, size ait olur.

İşte bu öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma haline de ‘Telif Hakkı İhlali diyoruz. Telif Hakları birçok farklı şekilde ihlal edilebilirler. Bir çalışmanın kopyalanması, çoğaltılması veya sunulması normalde sadece telif hakkı sahibine aitken, bunları izinsiz yapmak ihlaldir. Telif Hakkı İhlali oldukça geniş bir kavramdır ve çeşitli uygulamalardan oluşur. Aynı zamanda illegal bir aktivitedir. Kapsamlı cezalandırmaları bulunur: Para cezasından tutun da hapis cezasına kadar.

Benzerlikleri

Yüzeysel olarak bakıldığı zaman hem İntihal hem de Telif Hakkı İhlali birçok ortak noktada buluşur. İntihal olabilecek birçok uygulama Telif Hakkı İhlaline de girebilir.

Çoğu İntihal durumu genelde Telif Hakkı İhlalidir. Yeni açılan siteden blog yazısı çalmak, ansiklopedilerden yazıları atıfta bulunmadan kopyalamak veya başkasının çekmiş olduğu fotoğrafları kafaya göre paylaşmak, kendi adınla internete yüklemek gibi örnekler hem İntihaldir hem de Telif Hakkı İhlalidir.

İntihalin var olduğu yerdeki cezalandırmaların dayandığı yasal çerçeve aslında Telif Hakkı İhlalinin de cezalarının dayandırıldığı yerden gelir, ki bu da Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur. İntihal yoluyla alınmış içeriğin internetten kaldırtılması genelde ihbarlarla yapılır, devamında davalar devam eder.

Yine de değinmek istiyorum ki TÜM İntihal durumları Telif Haklarını ihlal ediyor diyemeyiz. Bu iki kavramın çakıştığı birçok durum olduğu gibi birçok alanda da farklılaştıkları bilinmelidir.

Farklılıkları

Bir şahıs, herhangi bir çalışmayı kopyalamak vasıtası ile İntihal yapabilir, buna Telif Hakkı ile korunmayan çalışmalar da dahildir. Örnek verecek olursam, diyelim ki Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre adlı tiyatro eserini veya Shakespeare’den Hamlet’i ya da Dostoyevski’den Suç ve Ceza adlı romanı sizin yazdığınızı iddia ediyorsunuz. Bu durum İntihale girerken asla Telif Hakkı İhlali sayılamaz çünkü bu çalışmalar zaman-aşımı dolayısı ile çoktan halka açık kamu malları olmuşlardır ve Telif Hakkı Kanunları ile korunmazlar.

Ek olarak, İntihal genelde Telif Hakkı kanunları tarafından kapsanmayan şeyleri de kapsar. Fikirler, gerçekler ve olguların hepsi İntihal kapsamına girer, en azından bazı durumlarda, ama genellikle Telif Hakkı Kanunları koruması için uygun olmayan kavramlardır.

Unutulmaması gereken bir ayrıntı daha var. Telif Hakkı olan bir çalışma için izin aldığınızda bile bu hala İntihal durumuna engel değildir. Nasıl mı? Diyelim bir makaleyi sitenize ya da derginize eklemek için Telif Hakları gereğince para ödeyerek edindiniz. Bu durumda makalenin kullanımı Telif Hakkı ihlali sayılmaz ancak hala İntihal sayılabilir çünkü çalışma esasında sizin tarafınızdan oluşturulmamıştır.

Özetle, bir çalışmanın Telif Hakkı İhlali, İntihal yapmadan da mümkünken eşit olarak tam tersi de mümkündür.

Sonuç olarak benzer görülse de önemli ayrımları olan bu iki kavramı anlatıp bitirdik. Siz de iyice kavradıysanız, İntihal ve Telif Hakkı İhlali gibi durumlardan uzak durun.