İnsanın var olduğu her durum ve konumda, insan davranışlarının analizini bizlere sunan psikoloji bilimini daha geniş bir perspektiften ele alabilmek adına, bu bilime yön veren önemli bilim insanlarını tanımanın önemli bir gereklilik olduğu kanaatindeyim. Bu sebeple, yepyeni bir “yazı serisi“ ile siz değerli okurlarımızı buluşturarak, psikoloji biliminin öncülerini daha yakından tanıyacağız. Yazı serimizin ilk öncüsü, Uygulamalı Psikoloji bilimine sayısız katkıları olan, klinik ve adli psikoloji alanlarında geniş çaplı çalışmalar yürütmüş ve Endüstriyel Psikolojinin kurucusu olarak kabul edilen Hugo Münsterberg.
Hugo Münsterberg Kimdir?
Hugo, 1 Haziran 1863 yılında Polonya’nın Baltık Denizine sınırı bulunan Gdańsk (Danzig) şehrinde Yahudi asıllı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Moritz kereste tüccarı, annesi Anna ise müzisyendi. Hugo, çocukluk yıllarında sanat, edebiyat ve müzik gibi çeşitli ilgi alanlarına sahipti. 12 yaşında annesini, 17 yaşında ise babasını kaybeden Hugo, daha genç yaşlarında iken hayatın acımasız yüzüyle karşı karşıya kalmıştı.
Lise eğitimini Gymnasium of Danzig’de tamamlayan Hugo Münsterberg, o yıllarda tıp eğitimi almak istiyordu. 1883 yılında Leipzig Üniversitesinde eğitim hayatına başlayan Hugo, psikoloji biliminin kurucusu olarak da bilinen Wilhelm Wundt ile tanışarak psikoloji bilimine ilgi duymaya başladı. Wundt ile tanışması, kariyerinde büyük bir etki oluşturdu ve onu psikoloji bilimine yöneltti. Sonraki dönemlerde Wundt’un kendisine teklif ettiği asistanlığı kabul etti ve 22 yaşında doktora derecesini burada tamamladı. Oradan Heidelberg Üniversitesine geçen Hugo, bu üniversitede de medikal doktorluk derecesini(1887) alarak Freiburg Üniversitesinde çalışmaya başladı.
Freiburg Üniversitesinde psikoloji laboratuvarı kurdu ve bu süreçte birçok araştırma yapma fırsatı buldu. Dikkat, öğrenme, algı ve hafıza ile alakalı yaptığı çalışmalar birçok kişinin dikkatini çekmeyi başardı. Bu durum, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden öğrencilerin ondan ders almak için bu okulu tercih etmesine sebep oldu. Bilim dünyasında saygın bir konuma gelen Münsterberg’in çalışmaları, ünlü Amerikan Psikolog William James gibi birçok kişinin dikkatini çekmişti. 1889 yılı Ağustos ayında Paris’de düzenlenen Birinci Uluslararası Psikoloji Kongresi, Münsterberg ve William James’i aynı platformda buluşturdu. 21 ülkeden toplam 204 katılımcının yer aldığı kongrede Münsterberg’in William James ile tanışması, kariyerini bambaşka bir noktaya taşıyacaktı.
O dönemlerde yaptığı çalışmalar, Alman akademik çevresince yoğun eleştirilere maruz kalmıştı ve bu durum Hugo için can sıkıcı bir hale gelmeye başlamıştı. İşte tam bu süreçte William James’den aldığı bir mektup hayatını değiştirdi. Mektupta Harvard’ın ABD’deki en büyük üniversite olduğu ve burada yer alan psikoloji laboratuvarının zeki bir insan tarafından çalıştırılması gerektiği yazılıydı. Bu mektup Hugo’ya yapılan cömert bir iş teklifi idi. James’in teklini kabul eden Münsterberg, Harvard Üniversitesinde kariyerini profesörlüğe kadar taşıdı ve 1898 yılında Amerikan Psikologlar Derneğinin (American Psychology Association) başkanlığına seçildi.
Hugo Münsterberg ve Endüstriyel Psikoloji
Hugo Münsterberg, psikoloji biliminin çeşitli endüstriyel alanlarda kullanılabileceğine inanan bir bilim insanıydı. Bu doğrultuda, bazı şirketlere danışmanlık hizmeti verdi ve yönetim, mesleki kararlar, reklamcılık, iş performansı ve çalışan motivasyonu gibi konular üzerinde çalışmalar yürüttü. Yürüttüğü çalışmalar daha sonra “Psikoloji ve Endüstriyel Verimlilik” (1913) adlı kitabında özetlendi. Kitabında, belirli çalışma türlerine en uygun kişilik ve zihinsel yeteneklere sahip işçileri işe almanın, motivasyon ve performansı artırmanın en iyi yolu olduğunu öne sürdü. Bunlara ek olarak iş yerlerindeki verimliliğin anahtarının, işleri işçilerin duygusal ve zihinsel yetenekleriyle eşleştirmek olduğuna inanıyordu. Ona göre, başarılı eşleşmelerin sonucu olarak memnun çalışanlara sahip olunacak ve bu şekilde kaliteli iş ve yüksek verimlilik sağlanacaktı.
Münsterberg ayrıca, işe başvuranların, bilgi, beceri ve yeteneklerini test etmek için bir dizi zihinsel test ve iş anketi hazırladı. Zihinsel testler ve iş performansı arasında bir korelasyon için kanıt arayan farklı meslekler üzerinde araştırmalar yaptı. Araştırmasının sonuçlarından biri, iş verimliliği ile çalışanların iş yerindeki konuşması arasında negatif bir korelasyon olmasıydı. Münsterberg’e göre iş yerinde çalışanların birbiriyle konuşması, iş verimliliğini düşüren faktörlerden biriydi. Münsterberg bu doğrultuda bir takım çalışmalar yaparak iş yerinde çalışanların birbirleriyle konuşmasını kısıtlamasını sağlayacak bazı düzenlenmeler önerdi ve bu da iş verimliliğini artırdı. Bu düzenlemeler, günümüzde halen bazı şirketlerde kullanılmakta olan, çalışanların çalışma masalarını birbirinden uzak tutmak ve yakın olanların ince platformlar ile birbirinden ayrılması idi. Bugün kullanılan işe alım testleri, seçme yerleştirme faaliyetleri, işe alım yöntemleri, performans ve motivasyon çalışmaları ve daha bir çok uygulama Münsterberg’in attığı sağlam temeller üzerine inşa edildi.
Münsterberg, iş yerlerinde daha iyi bir çalışma ortamının oluşturulması, daha yüksek iş verimliliği ve daha yüksek iş memnuniyeti yaratılabilmesi için bağımsız bir bilimin (Endüstriyel Psikoloji) oluşmasını savundu. Bu uğurda, bilimsel araştırma ve uygulamalı metotlarla günümüz iş dünyasına yön veren Endüstriyel Psikoloji bilim dalı felsefesinin temelini şu cümleler ile attı:
Amacımız, modern laboratuvar psikolojisi ile ekonomi sorunu arasında ara buluculuk yapan yeni bir bilimin ana hatlarını çizmektir.
Yaptığı tüm çalışmalarla yepyeni bir bilim dalının öncüsü olan Münsterberg, 19 Aralık 1916’da Harvard Üniversitesinde ders anlatırken hayatını kaybetti.
Soru, düşünce ve talepleriniz için:
[email protected]
İnstagram: @sadinakiboglu
Twitter: @NakibogluSadi
Linkedin: M. Sadi Nakiboğlu
