Narsisistik kişilik bozukluğu, dünyada ortak kabul görmüş bir tanılama sistemi olan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) açıklanan kişilik bozukluklarından biridir. DSM ruhsal bozukluklara dair tanımlamalar yaparken betimsel bir yaklaşım ortaya koymaktadır. Bu betimsel yaklaşım bireyin sahip olduğu ruhsal bozukluğun daha çok toplum tarafından gözlemlenen ve dışa vurulan bir tarifini içermektedir. Psikodinamik yaklaşımlar ise ruhsal bozuklukların altında yatan sebeplere, bireyin bu ruhsal bozukluğa neden olan çocukluk çağı yaşantılarına, iç çatışmalarına, gözlemlenenden ziyade içsel süreçlerine odaklanmaktadır. Bu yazımızda narsisizm, narsisistik kişilik bozukluğu, narsist kişilerin davranış kalıpları ve özelliklerine değineceğiz.
Narsisizmin Tarihçesi ve Kelime Anlamı
Narsisist sözcüğünün kökeni Yunan mitolojisindeki kahramanlardan birisi olan Narkissos’a dayanmaktadır. Efsaneye göre; avcı olan Narkissos bir gün su içmek için nehir kenarında suya doğru eğildiğinde su üzerinde kendi yansımasını görür ve gördüğü yansımaya âşık olur. Kendi görüntüsü karşısında büyülenen Narkissos günden güne su içmeden, yemek yemeden orada kalır ve sonunda ölür. Tam o yerde bir çiçek açar ve o çiçeğe nergis (Narsisus) denir.
Narsisizm sözcüğünün dilimizdeki karşılığı da efsanedeki kendine âşık olma durumuna yakın olarak; Türk Dil Kurumu sözlüğünde “özseverlik” olarak verilmiştir. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nın en güncel çevirisinde de (DSM-5) narsisizmden temel alan kişilik bozukluğu Özsever Kişilik Bozukluğu olarak ifade edilmektedir. Narsisistik Kişilik Bozukluğu’nun 1980 yılında DSM’nin 3. baskısına eklenmesiyle resmi olarak bir bozukluk olduğu kabul görmüştür. Psikanalitik kuramcı Havelock Ellis, Narsisizm terimini psikoloji literatürüne kazandıran kişidir (1898).
Narsisizm Nedir?
Terimsel olarak Narsisizm, kendini beğenmişlik, kendine aşırı güven ve hayranlık duyguları ile karakterize edilmektedir. Bu tanımı takiben narsizm günümüzde sıklıkla karşılaşılan bir durum olmakla birlikte, hem bireysel hem de toplumsal açıdan ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.
Narsist Kişilerin Davranış Kalıpları Nelerdir?
- Kendine Aşırı Güven: Narsist kişiler kendilerine aşırı güvenirler ve başarılarının ardında yalnızca kendi yeteneklerinin olduğuna inanırlar.
- Kendini Beğenmişlik: Narsist kişiler, kendilerini diğer insanlardan üstün görür ve kendilerine hayranlık duyarlar.
- Empati Eksikliği: Narsist kişiler, diğer insanların duygularını anlamakta zorluk çekerler ve genellikle başkalarının ihtiyaçlarını önemsemezler.
- Kibir: Narsist kişiler, kendilerini her zaman övüp, başkalarını eleştirirler.
- İlgisizlik: Narsist kişiler, sadece kendileriyle ilgilenirler ve başkalarının hayatlarından pek fazla haberdar olmazlar.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu’na Sahip Bireylerin Özellikleri Nelerdir?
- Sık bir şekilde büyüklenme davranışı içerisinde olur. (örn. Başarıları ve yeteneklerini abartır; gösterdiği başarılarla oransız bir biçimde, üstün biri olarak görülme beklentisi içindedir).
- Sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik ya da yüce bir sevgi düşlemleriyle uğraşır durur.
- Özel ve eşi-benzeri bulunmaz biri olduğuna ve ancak özel ya da üstün diğer kişilerce (ya da kurumlarca) anlaşılabileceğine, ancak onlarla ilişki kurması gerektiğine inanır.
- Sıkça beğenilme duygusu içerisinde olur.
- Hak ettiği duygusu içindedir (özellikle kayırılacak bir tedavi göreceğine ya da her ne istiyorsa yapılacağına ilişkin anlamsız beklentiler içinde olma durumu).
- Kendi çıkarları için başkalarını kullanır (kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarından yararlanır).
- Eşduyum yapamaz: Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini anlamak istemez.
- Sıklıkla başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır.
- Başkalarına saygısız davranır, kendini beğenmiş davranışlar ya da tutumlar sergiler.
Psikodinamik literatürde; Narsisistik kişilik bozukluğunun DSM’deki tasvire uyan ve en belirgin tipi olan büyüklenmeci tipe en yakın tanımlama Wilhelm Reich tarafından yapılmıştır:
“Tipik narsistik karakterin tavrı özgüvenli, bazen kibirli, esnek, güçlü, genelde etkileyicidir. İç mekanizma ne kadar nevrotikse, bu davranış biçimleri o kadar rahatsız edicidir; hal ve tavırlara da aynı derecede gösteriş egemendir (Reich,1945).”
Narsisizm Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Narsisizm tedavisi, genellikle terapi ve psikolojik destek ile gerçekleştirilir. Terapi sürecinde, narsist kişinin kendine zarar veren davranış kalıplarını anlaması ve değiştirmesi hedeflenir. Terapi aşamasında, narsist kişinin kendi kendine zarar veren düşünce kalıplarını tanıması ve değiştirmesi sağlanır. Konu ile ilgili uzman klinik psikologlardan destek alınması tavsiye edilir.
Dikkatinizi Çekebilecek Faydalı Linkler:
- Üstünlük Kompleksi Nedir? Nasıl Üstesinden Gelinebilir? https://vizyongunluk.com/ustunluk-kompleksi-nedir-nasil-ustesinden-gelinebilir/
- İzleyici (Seyirci Kalma) Etkisi – Bystander Effect Nedir? https://vizyongunluk.com/izleyici-seyirci-kalma-etkisi-bystander-effect-nedir/
- Duygusal Zeka Nedir? https://vizyongunluk.com/duygusal-zeka-nedir/
- Başkalarının Acısından Zevk Alma – Schadenfreude Nedir? https://vizyongunluk.com/baskalarinin-acisindan-zevk-alma-schadenfreude-nedir/
- Her Şeyi Bildiğini Zannetme Sendromu – Dunning Kruger Etkisi Nedir? https://vizyongunluk.com/her-seyi-bildigini-zannetme-sendromu-dunning-kruger-etkisi/
- Aşağılık Kompleksi Nedir? https://vizyongunluk.com/asagilik-kompleksi-nedir/
Narsist insanların şiddete eğiliminin yüksek olduğunu varsayabilir miyiz acaba? Buradan yola çıkarak toplumda işlenen suçlarda narsist insanların oranını gösteren bir grafik konu üzerindeki çalışmalara yardımcı olabilir diye düşünüyorum.