Hiç yolda giderken, yere düşen ve yardıma muhtaç birini görüp, nasıl olsa yardım eden biri olur diye yanından öylece yürüyerek geçtiniz mi? Gerçekten çok yardım etmek isteyip de illaki gereken müdahaleyi yapacak birileri çıkar diye düşündünüz mü? Peki neden böyle düşünürüz? Neden yardım edecek birileri bulunur düşüncesiyle hareket ederiz? Veya neden acil durumlara bazen seyirci kalırız? Gelin bu durumları açıklayan Seyirci Kalma Etkisini (Bystander Effect) hep beraber inceleyelim.
Trajik Bir Olay Psikologları Düşündürdü
1964 yılı Mart Ayında New York’da acı bir olay yaşandı. 28 yaşındaki Kitty Genovese, Hollis’de bir bar müdürü olarak çalışıyordu. Her gün olduğu gibi o gün de işinden çıkmış evine gidiyordu. Kırmızı Fiat marka arabasını Kow Gardens Long Island Tren Yolu İstasyonu’na bitişik, Mowbray Place’e bakan bir yere park etti. Arabasının ışıklarını kapattı ve Austin Caddesi üzerindeki evine doğru yürümeye başladı. Gece karanlığında bir adamı fark etti ve endişeli bir şekilde, Leffers Bulvarındaki polis çağrı kutusuna yetişmek için adımlarını hızlandırdı. Fakat maalesef çok kısa bir süre sonra adam onu yakaladı. İşte tam o anda Kitty “Yardım Edin!” diye bağırıp çevresinden yardım istedi.
Kitty, maalesef bu cani adam tarafından cinsel tacize ve saldırıya uğradı. Üstelik Kitty saldırgan tarafından üç kez üst üste saldırıya maruz kaldı. Saldırganı ürküten nokta ise zaman zaman yanan ışıklar ve bir adamın camdan çıkarak ona bağırması oldu. Fakat sonrasında herkesin sessiz kalması, saldırganı cesaretlendirdi ve saldırılarını 2 kez yineledi. İşin trajik boyutu ise olayı tam 38 kişinin görmesi idi. 38 görgü tanığından sadece 1 tanesi polisi aradı. Fakat Kitty bıçak darbelerinden ötürü hayatını yitirmişti. İnsanlar, olay saatinden uzunca bir süre sonra olay yerine geldi.
Bu acı olaydan sonra, sosyal psikologlar Bibb Latané ve John Darley, bu konu hakkında derinlemesine analiz yaparak enteresan bulgulara ulaştılar. Hepimiz gibi onları da düşündüren bu kadar görgü tanığının neden bu kadar ciddi bir durum için gerekli reaksiyonu vermediğiydi. Görgü tanıkları polis tarafından sorguya çekildiklerinde “Eşimin bu duruma dahil olması istemedim, korktum, çiftler arasında bir tartışma olduğunu düşündük” gibi cevaplar verdiler. Tüm bu cevaplar ve olayın gelişimi psikologlar tarafından “İzleyici – Seyirci Kalma Etkisi” olarak adlandırıldı.
İzleyici – Seyirci Kalma (Bystander Effect) Etkisi Nedir?
İzleyici (seyirci) etkisi, birilerinin bir olayı sadece izlemesinin diğer bireyleri de etkileyerek müdahale etmeden izlemelerine neden olması olarak tanımlanmaktadır. Yaşanan bu olay, psikolojik taciz, şiddet, saldırganlık gibi durumlar olabilir. Bu tarz durumlara şahit olan insanlar, bireysel ve kültürel değerlerine göre; empati kuran, müdahale eden, sessiz kalan ya da destekleyen, kışkırtan, manipüle eden pozisyonlarda yer alma eğiliminde olabilirler. İzleyici etkisi deneyleri insanların, başkalarının bulunduğu ortamlarda yardımcı olma veya destek verme olasılığının daha az olduğunu ortaya konmaktadır.
Peki Bu Tarz Olaylara İnsanların Seyirci Kalmasının Nedenleri Nelerdir?
Bu tarz durumlarla karşılaşıldığında,
⇒ Seyirciler ve yardım etme olasılığı arasında ters bir orantı oluşur. Örneğin, acil bir yardıma ihtiyacı olan insanın 10 kişi arasında yardım alma ihtimali 300 kişilik bir topluluk arasında yardım alma ihtimalinden fazladır.
⇒ İnsanlar yanlış bir şey yapmaktan kaçınır.
⇒ İnsanlar kendi işi olmadığını, konunun kendisini tam anlamıyla ilgilendirmediğini düşünür.
⇒ İnsanlar sosyal kaytarma yaparak başkalarının yardım edeceğini düşünür.
⇒ İnsanlar durumun karmaşık olduğunu düşünür.
Tüm bu sebeplerin yanında, psikolojik-fizyolojik şiddet göreceğinden ötürü korku hissi, bireyin kendisini yetersiz görmesi ve sorunu çözebilecek yeterli beceriye sahip olmadığı düşüncesi olaylara karşı duyarsız kalmanın (Seyirci Kalma Etkisi) diğer sebepleri arasında gösterilmektedir.
Özellikle günümüz dünyasında, kalabalık nüfuslar arasında maalesef bu tarz şiddet ve baskı durumlarıyla karşı karşıya kalıyoruz. Ve Seyirci Kalma Etkisi teorisine göre, böyle bir durumla karşı karşıya kaldığımızda etrafımızda ne kadar çok insan varsa, o kadar fazla yardım edileceğini düşünerek duyarsızlaşıyoruz. Fakat maalesef her zaman öyle olmuyor, bazen gereken sorumluluk gerektiği anda yerine getirilmiyor ve biz de kalabalıklar arasında bir izleyici olup yürümeye devam ediyoruz. Belki de bu yüzdendir ki yürüyüp geçtiğimiz yollarda hayalleri olan kadınlarımız, bir bir hayallerini yitiriyor.
Soru, düşünce ve talepleriniz için:
[email protected]
İnstagram: @sadinakiboglu
Twitter: @NakibogluSadi
Linkedin: M. Sadi Nakiboğlu
Ψ Faydalı Linkler Ψ
- Aşağılık Kompleksi Nedir? https://vizyongunluk.com/asagilik-kompleksi-nedir/
- Üstünlük Kompleksi Nedir? https://vizyongunluk.com/ustunluk-kompleksi-nedir-nasil-ustesinden-gelinebilir/
- Duygusal Zeka Nedir? https://vizyongunluk.com/duygusal-zeka-nedir/
- Başkalarının Acısından Zevk Alma – Schadenfreude Nedir? https://vizyongunluk.com/baskalarinin-acisindan-zevk-alma-schadenfreude-nedir/
- Her Şeyi Bildiğini Zannetme Sendromu – Dunning Kruger Etkisihttps://vizyongunluk.com/baskalarinin-acisindan-zevk-alma-schadenfreude-nedi https://vizyongunluk.com/her-seyi-bildigini-zannetme-sendromu-dunning-kruger-etkisi/
