İşyerinde ayrımcılık, bir kişinin iş yaşamında, istihdamda veya iş ilişkilerinde, ırk, cinsiyet, yaş, din, engel durumu veya diğer kişisel özellikleri nedeniyle eşitsiz veya haksız muameleye tabi tutulması durumunu ifade eder. Ayrımcılık, çalışanların iş yaşamında güvende hissetmelerini ve potansiyellerini tam olarak kullanmalarını engelleyebilir.
ŞİRKET İÇİ AYRIMCILIĞIN NEDENLERİ NELERDİR?
Organizasyonlar içerisinde ayrımcılık, çeşitli faktörler şeklinde ele alınabilir. Genellikle önyargılar, yanlış anlamalar, işyeri kültüründeki eksiklikler en sık rastlanan unsurlardır diyebiliriz. Şirket ayrımcılığının nedenlerine dair bazı ana faktörler şu şekilde sıralanabilir:
Önyargılar ve Stereotipler: Bireylerin önyargıları veya yanlış inançları, kişileri belirli özelliklere veya gruplara dayalı olarak değerlendirmelerine yol açabilir. Örneğin, cinsiyet, ırk veya yaş gibi özelliklere dayalı olumsuz stereotipler, ayrımcılığa yol açabilir.
Eğitimsizlik ve Farkındalık Eksikliği: Çalışanlar ve yöneticiler, çeşitlilik ve ayrımcılık konularında yeterli eğitim almadıklarında veya farkındalık eksikliği yaşadıklarında, bilinçsizce ayrımcı davranışlar sergileyebilirler.
İş Yeri Kültürü: Şirket içinde ayrımcı davranışların tolere edildiği bir iş yeri kültürü, ayrımcılığın yayılmasına ve derinleşmesine neden olabilir.
Rekabet ve Korku: Çalışanlar arasındaki rekabet ve korku ayrımcılığı teşvik edebilir. Bireyler, kendi pozisyonlarını korumak veya yükselmek için ayrımcılığa başvurabilirler.
Etkin İşgücü Planlaması Yoksunluğu ve İş Gücü Çeşitliliği Eksikliği: Şirketler, çeşitli yeteneklere sahip çalışanları bir çatı altında toplamak yerine belirli bir profili tercih edebilirler. Bu durum, farklı iş gücü yapısının seyrelmesine ve tekdüze, aynı profilde çalışanların olduğu bir kurum kültürüne yol açabilir.
İş Yeri Politika ve Uygulamalarının Eksikliği: Ayrımcılıkla ilgili net politika ve prosedürlerin eksikliği, çalışanları ayrımcı davranışlara karşı korumasız bırakabilir.
İş Zorlukları ve Stres: Yoğun iş yükü, rekabetçi baskılar ve stresli ortamlar, bazı bireyleri ayrımcı davranmaya itebilir.
İş Yerindeki Ayrımcılığa Maruz Kalmanın Etkileri Nelerdir?
- İş motivasyonunun düşmesi ve azalması,
- İşyerinde olumsuz bir yapının oluşması,
- Çalışanların fiziksel ve psikolojik sağlığının bozulması,
- Ayrımcılığa uğrayan çalışanların kendilerini mutsuz ve değersiz hissetmeleri,
- Organizasyon içerisinde toksik bir kültürün oluşması,
- Organizasyonların değerli çalışanlarını kaybetme riski,
İş Yerinde Ayrımcılığa Karşı Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Şirket politikası ve eğitimler: Açık ve net politikalar belirlenmeli ve çalışanlara bu konu ile ilgili eğitim verilmelidir. Bu eğitimler, çalışanların ayrımcılığı fark etmeleri ve ayrımcılığa karşı nasıl müdahale edecekleri konusunda bilinçlenmelerine yardımcı olabilir.
Çeşitlilik farkındalığı: Çalışanların farklılıkları değerli birer katkı olarak görmelerini sağlamak önemlidir. Farklı bakış açıları, inovasyon ve yaratıcılığı artırabilir.
İstihdam süreçleri: İşe alım, terfi ve diğer istihdam süreçlerinde adil ve objektif bir değerlendirme sağlanmalıdır. Adayların özellikleri, yetenekleri ve deneyimleri temel alınarak işe alım süreçleri ve değerlendirmeler yapılmalıdır.
Kurumsal Sorumluluk: Yönetim, işyeri ayrımcılığını önlemek ve çeşitliliği desteklemek için sorumluluk hissetmeli ve kendine görevler biçmelidir. Bu şekilde, yönetici kademelerinden başlayarak tüm çalışanlara örnek oluşturulabilir.
Bilgilendirme Yöntemleri:
- Psikolojik şiddet tanımlanmalı ve teorik olarak açıklanmalıdır,
- Psikolojik şiddetin etkileri ortaya konulmalıdır,
- Organizasyonun politika ve prosedürleri açıklanmalı,
- Kabul edilebilen ve edilemeyen davranışlar tarif edilmelidir,
- Yasal çerçeve açıklanmalıdır.
Geliştirilmesi Gereken Beceriler:
- Çatışma yönetimi,
- Şikâyet eden ve edilen tarafa destek sağlama becerileri kazandırılmalı,
- Politikayı uygulamaya çevirme,
- Çalışanların eğitim programlarına katılma imkanını sağlama.
Yazıyı bitirirken İş Kanunu’nun “eşit davranma ilkesi” başlıklı 5. maddesine kısaca değinmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Bu madde ayrımcılığa karşı yasal bir zemin oluşturmaktadır: “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.”
